Mỗi năm cứ vào dịp hè, khoa cấp cứu - hồi sức, Bệnh viện Nhi Đồng 1 nhận không ít trường hợp tai nạn sinh hoạt liên quan đến học sinh như ong đốt, rắn cắn, ngạt nước, phỏng, điện giật. Sau đây là một số hướng dẫn cách sơ cứu và phòng ngừa ngạt nước ở học sinh


Sơ cứu

Sơ cứu tại chỗ và đúng kỹ thuật là quan trọng nhất, quyết định sự sống còn hay di chứng não của nạn nhân. Cách sơ cứu đúng như sau:

- Nhanh chóng đưa nạn nhân ra khỏi mặt nước bằng cách đưa cánh tay, cây sào dài cho nạn nhân nắm, ném phao hoặc vớt nạn nhân lên

- Đặt nạn nhân nằm chỗ khô ráo, thoáng khí

- Nếu nạn nhân bất tỉnh hãy kiểm tra xem nạn nhân còn thở hay không bằng cách quan sát sự di động của lồng ngực:

+ Nếu lồng ngực không di động, tức nạn nhân ngưng thở, hãy tiến hành thổi ngạt miệng qua miệng hai cái chậm. Sau đó kiểm tra mạch cổ, mạch bẹn xem có đập không, nếu không bắt được mạch tức nạn nhân đã ngưng tim phải tiến hành ấn tim ngoài lồng ngực ở nửa dưới xương ức. Phối hợp ấn tim và thổi ngạt theo tỉ lệ 15/2 (hai cấp cứu viên) hoặc 30/2 (một cấp cứu viên) và phải tiếp tục các động tác cấp cứu này trên đường chuyển nạn nhân tới cơ sở y tế.

+ Nếu nạn nhân còn tự thở, hãy đặt nạn nhân ở tư thế an toàn là nằm nghiêng một bên để chất nôn dễ thoát ra ngoài nếu nạn nhân nôn ói.

- Cởi bỏ quần áo ướt và giữ ấm bằng cách đắp lên người nạn nhân tấm chăn hay tấm khăn khô

- Nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế ngay cả khi nạn nhân có vẻ như bình thường hoặc đã hồi phục hoàn toàn sau sơ cứu, vì nguy cơ khó thở thứ phát có thể xảy ra vài giờ sau ngạt nước

Những việc cần tránh:

Phần lớn nạn nhân bị ngạt nước khi đưa đến cấp cứu tại các bệnh viện không được sơ cứu hay sơ cứu không đúng cách dẫn đến tử vong hoặc di chứng não do thiếu oxy. Các sơ cứu không đúng bao gồm:

- Bỏ nhiều thời gian cho việc xốc nước: động tác dốc ngược nạn nhân không cần thiết và không nên thực hiện vì thường lượng nước vào phổi rất ít chứ không phải phổi chứa đầy nước như người dân thường nghĩ. Lượng nước rất ít này sẽ được tống ra ngoài khi nạn nhân tự thở lại. Ngoài ra việc sốc nước còn làm chậm thời gian cấp cứu thổi ngạt và tăng nguy cơ hít sặc.

- Các nạn nhân ngưng thở ngưng tim không được cấp cứu thổi ngạt và ấn tim tại nơi xảy ra tai nạn hoặc trong lúc vận chuyển nạn nhân tới cơ sở y tế. Điều này làm cho não và các cơ quan thiếu oxy kéo dài, chết tế bào não, dẫn tới tử vong và di chứng não nặng nề. Vì thế tốt nhất phải cấp cứu thổi ngạt ngay khi đưa đầu nạn nhân lên khỏi mặt nước trước khi đưa vào bờ.

Phòng ngừa

- Không để trẻ nhỏ một mình ở nhà, đậy kín các vật chứa nước trong nhà

- Không cho trẻ chơi một mình gần ao, hồ, kênh, rạch, sông

- Không cho bệnh nhân động kinh bơi

- Nên hướng dẫn tập bơi

Thống kê hằng năm cho thấy số trường hợp nhập viện cấp cứu vì ong đốt từ 30-50 trẻ, phần lớn có biểu hiện suy thận hoặc tổn thương đa cơ quan; 40-50 trường hợp rắn cắn có biểu hiện tổn thương viêm, xuất huyết, hoại tử tại chỗ và biểu hiện toàn thân như nhiễm độc, suy hô hấp, rối loạn đông máu; 20-30 trường hợp ngạt nước với biểu hiện suy hô hấp do tổn thương viêm phổi hít hay hôn mê co gồng do thiếu oxy não; 40-60 trường hợp phỏng nặng với diện tích bỏng trên 30% diện tích cơ thể, kèm sốc phỏng, số trường hợp bị điện giật gặp ít hơn khoảng 5-15 trẻ nhưng cũng gây tổn thương cho trẻ đáng kể.

Việc điều trị những trường hợp nặng đòi hỏi những phương tiện hồi sức cao cấp như thở CPAP, thở máy, đo và theo dõi áp lực tĩnh mạch trung ương, huyết áp xâm lấn, chạy thận nhân tạo, lọc máu liên tục… Có trường hợp bệnh rất nặng phải nằm viện lâu dài, thậm chí để lại di chứng hoặc tử vong.